Dit is het vierde deel in mijn blogreeks over “Leven met angst”. De vorige delen zijn:

1. Inleiding
2. Soorten angst.
3. Oorzaak en gevolg.

Mijn blogreeks en mijn presentatie gaan over leven met angst, niet over leven zonder angst. We willen niet door het leven gaan als Evel Knievel, de beroemde, onbevreesde stuntman! Maar het mag misschien een beetje minder zijn als je veel last hebt van angsten? Wat volgt zijn een aantal technieken die ik zelf gebruik, als er een bijsluiter was zou er op staan “te gebruiken vóór een angstaanval”. Voor acute gevallen heb ik een paar trucs op het einde.

Meditatie.

Alles is mindfulness tegenwoordig. Er zijn cursussen zat en zelfs apps op je smartphone. Het is een modeverschijnsel geworden. Er is niks mis met deze vorm van meditatie, maar het is nuttig na te gaan of dit bij je past. Er zijn ook minder positieve aspecten. (zie artikel in referenties). In de jaren ’70 sprak iedereen over TCM (transcendente meditatie), vooral omdat de Beatles het deden. Ikzelf heb eind jaren ’80 autogene training geleerd tegen angst. Het werd ontwikkeld door een Duitse arts en wordt wel eens westerse meditatie genoemd. Het is eigenlijk vooral een vorm van zelfhypnose. En hier wil ik een belangrijk punt maken: vele vormen van meditatie bevatten zelfhypnose, ook mindfulness of een simpele bodyscan. Dat is ok, maar wees je bewust waar je mee bezig bent.

In veel meditatietechnieken spreekt men over het innemen van een metapostie. We kennen dat ook in NLP. Je gaat je ervaring of gedachten bekijken als een toeschouwer buiten jezelf. Je gaat dus van het toneel en gaat in de zaal zitten… In NLP kunnen daar interventies bij horen zoals een gebeurtenis als een film bekijken. Ik wil daar niet te veel op ingaan omdat je zulke interventies met een goede en ervaren coach of therapeut moet doen. Niet aan de hand van een blogpost of een Youtube filmpje… Ik heb het ook moeilijk met die metapositie. We zijn tenslotte geen oosterse guru’s die heel de dag op een berg gaan zitten mediteren in een gewaad. We moeten nog functioneren in onze dagelijkse wereld. Maar als je het zoals alles met mate doet in een meditatiesessie kan het helpen om angsten te verminderen. En je weet het: denk NIET aan een roze olifant…

Routine.

Dat lijkt misschien een rare techniek, maar ik leg het uit. Wat doen militairen, politie, brandweer en astronauten om taken automatisch uit te voeren, als routine, zonder angst? Ze trainen, trainen en trainen nog eens. Liefst zo realistisch mogelijk, in een simulator of diets meer. In 2003 lag ik in een Soyuz cabine naast onze astronaut Frank De Winne. Het was natuurlijk de trainingsmodule in een hangar in Sterrenstad bij Moskou. Ik voelde me al een beetje claustrofobisch in die kleine sonde en vroeg hem of hij geen angst had toen dat tuig dan ook nog op een grote raket staat, klaar om in de ruimte gekatapulteerd te worden. Het antwoord was “Nee, als je angst hebt moet je stoppen”. Ik heb het lang moeilijk gehad met dat antwoord, maar begrijp het nu beter in het licht van die routine reflex. Die kosmonauten hebben jaren lang getraind, liggen daar en gaan hun checklists na en gaan “through the motions” zoals men zegt. Dat geeft een vertrouwd gevoel en houdt angst buiten.

Dat kunnen wij dus ook doen. En denk er aan om je bubbel altijd een klein beetje te rekken… Als je angst hebt in het verkeer maak dan een kleine trip met een vertrouwd iemand, herhaal dat een paar keer to je je beter op je gemak voelt. Ga dan wat verder. Tot je alleen een uitstap kan maken. En redeneer positief met jezelf als je met zo’n training bezig bent. Breek jezelf niet mentaal af. Kleine stapjes. En deel je gevoel of angst met anderen. Dat deed ik ook allemaal toen ik vliegangst had. Ik heb nu al heel veel gevlogen, maar ben nog altijd niet op mijn gemak bij heel veel turbulentie. Dan ga ik autogene training doen, met mezelf positief praten, met anderen… Zo was ik eens op een vlucht van Dublin naar London waarbij we in Heathrow moesten rondcirkelen, omdat het zoals gewoonlijk te druk was daar. In een onweer. Ik heb me zo in trance gebracht met autogene training dat ik er van genoot door die torenhoge wolken te vliegen, het leek of ik zelf vloog zonder vliegtuig. Misschien een stapje of vleugel te ver, maar heerlijk en ik zweer zonder drugs of alcohol!

Empathie.

Iets waar ik de laatste tijd mee geconfronteerd ben. Leer empathie met jezelf te ontwikkelen. Leer wat mild te zijn voor jezelf. Er gebeuren soms vervelende dingen en de wereld is niet perfect. Denk aan de tapijtknopers in Perzië die opzettelijk een fout maken in iedere tapijt, want de perfectie is niet van deze wereld…. Als je in Washington DC naar het Smithsonian museum gaat kijken naar de “Declaration of Independence”, het beroemde document dat de stichters van de Amerikaanse unie opstelden, zal je daar fouten in vinden die met de hand verbeterd zijn. Als dat in zo’n document mag moet jou Word verslag voor je baas misschien ook niet perfect zijn… (Je kan hem altijd deze blog tonen).

Pas op! Dit is geen zelfmedelijden! empathie is positief, constructief en actief. Zelfmedelijden is negatief, afbrekend en passief. Ik ben toch zo’n sukkelaar! Het voordeel van empathie is dat je ook leert milder te zijn naar anderen. Iedereen voert een interne strijd waar je niks van afweet…

In oosterse meditatie komt dit vaak terug. Moderne meesters zoals Jack Kornfield of de Vietnamese monnik Thich-Nhat-Hanh hebben er meditaties en boeken over gemaakt. Zoek maar eens op het internet naar meditaties over “compassion” of “Love”.

Als je meer empathie of begrip voor jezelf hebt, zullen je angsten minder belangrijk worden. Ze zijn niet meer zo groot en onoverkomelijk. Je leert dat falen bij het leven hoort en dat alles niet altijd perfect loopt. Het gaat er niet om hoeveel keer je valt, wel om hoeveel keer je terug opstaat… Durf je kwetsbaar op te stellen en geniet van de kleine dingen…

Humor!

Humor mensen, humor! Lach met jezelf, lach met de wereld. Kijk naar een grappige film. Wie zei er ook weer dat humor het beste medicijn is ? Hoeveel keer heb ik met mijn vader gekeken naar de Pink Panther films met Peter Sellers in de hoofdrol? Het hielp ook dat mijn vader erg op hem leek. Hoeveel keer was ik “Kato”, de nederige dienaar toen hij me opbelde in zijn Inspector Clouseau stem? Happy memories. Als je niet weet waar ik het over heb is het dringend tijd om op Netflix of zo te gaan zoeken.

Disaster strikes!

Het gebeurt toch, je hebt een angstaanval. Wat kan je doen?

Ademhaling.

Leer – op voorhand! – een ademhalingstechniek om je te kalmeren. Dat werkt echt en is ongelooflijk belangrijk. Het geeft je ook dat moment om even na te denken over wat er gebeurt. Er zijn verschillende technieken zoals eenvoudig je ademhaling tellen en trager gaan ademen. Langer uit- dan inademen. Of box-breathing waarbij je inademt- adem vasthoudt-uitademt en weer adem vasthoudt. En natuurlijk hou je een plastic zakje bij de hand om in te ademen als je echt hyperventilatie krijgt. Ik vond onlangs een mooi filmpje over ademhalingstechnieken voor hartcoherentie van Katrien Geeraerts.

Jaren geleden heb ik een survivalcursus voor zeilers gevolgd in een veiligheidscentrum in de Rotterdamse haven. Ik heb me toen spijtig genoeg ook laten overhalen om de proef “auto in het water” mee te doen… Mij zal je niet meer dicht langs de kademuren in Antwerpen zien rijden! Maar die instructeurs vertelden me dat ze maar één ding proberen te trainen bij de mensen: om heel even te proberen paniekreacties opzij te zetten en na te denken. Zelfs een fractie van een seconde.

Ankers.

Het beste hou ik natuurlijk voor laatst. Ankers. Het is een techniek die iedereen onbewust kent. Ik ben er altijd zeer bedacht voor dat anderen geen ankers bij mij zetten. Wat bedoel ik nu? Ankers zijn een beweging met/of geluid die je maakt en die je associeert met een gevoel of een toestand. In NLP zetten we een positief anker dat we dan kunnen activeren als er iets negatief gebeurt. Zo maak ik een bepaalde beweging en geluid telkens ik een looptraining heb gedaan en de endorfines lekker op gang komen. Als ik dan stress of angst of iets negatief ervaar, vuur ik dat anker terug af om om te zetten naar een positief gevoel. Klinkt raar maar je ervaart vaak ankers: de schoolmeester of ouder die met zijn vinger zwaait. Een hypnotiseur of therapeut zal vaak een anker zetten als veiligheid om je terug te halen… Oh en weet je nog het belletje van Pavlov en zijn honden… Ja honden kennen ook ankers. Begin er mee en gebruik ze in angstsituaties!

Ik wens je veel succes!

Referenties:

• How too much mindfulness can spike anxiety

Link: bbc.com/worklife/article/20210202-how-mindfulness-can-blunt-your-feelings-and-spike-anxiety

• Lillördag: Sweden’s workers destress with ‘Little Saturday’

Link: bbc.com/worklife/article/20210129-lillrdag-swedens-workers-destress-with-little-saturday

• Perfectionisme: “Zeg me dat ik oké ben”, Marcel Hendrickx

• ademhaling: hartcoherentie

Link: youtu.be/F89GLQOQKeg

Dit is de derde blog over mijn talk ‘Leven met angst’. De vorige aflevering over soorten angst vind je hier.

Wat is nu de oorzaak van angst, ALLE angst? Je brein!

Je zal het misschien niet graag horen maar angst ontstaat in je eigen hersenen. En hier komt een heel belangrijk punt. Iets of iemand maakt ons niet bang, we maken onszelf bang. Dat spinnetje weet misschien niet dat je daar bent, die hoge ladder waar je op staat maakt je niet bevreesd, daar zorgen je hersenen voor!

Onze hersenen hebben vroeger geleerd om een fight or flight – or freeze! – reflex te hebben in geval van gevaar. Onze voorvaderen kwamen een wild dier tegen en moesten in een ogenblik beslissen of ze gingen lopen, vechten of stokstijf blijven staan om niet opgemerkt te worden. Daar horen allerlei processen bij in je lichaam zoals het aanmaken van adrenaline, versnelde hartslag, tunnelvisie en noem zo maar op. Die jagers kwamen misschien af en toe een mammoet tegen, maar wij komen er tientallen per dag tegen! In het verkeer, thuis en op het werk! We hebben bijna constant stress of angst.

Wij hebben ook onze denkpatronen die heel sterk kunnen zijn. Die holbewoners maakten zich geen zorgen over de economie of de toekomst. Ze leefden in het nu en maakten zich alleen zorgen als ze honger hadden. Onze denkpatronen kunnen snel overgaan in piekeren en irreële gedachten. Je hebt angst omdat er iemand naar je kijkt en je denkt dat die iets in zijn schild voert. Ons denkvermogen is enorm krachtig. Probeer maar eens NIET aan een roze olifant te denken… Wat is er juist gebeurd? Juist, je hersenen begrijpen geen negaties. Je moet eerst een roze olifant inbeelden voor je er niet kan aan denken! Denk ook aan het placebo effect. Of de negatieve versie, het nocebo effect. Je kan jezelf letterlijk ziek maken. Of genezen. Ik probeer me bewust te zijn van mijn denkpatronen en overtuigingen omdat er een grote kans is dat je het onbewust waarmaakt. Ik denk dat ik er een aparte blog aan ga wijden met een mooi voorbeeld uit mijn directe omgeving… Een ander voorbeeld is een gesprek over angst dat ik jaren geleden had met een Britse trainer tijdens een karatestage. Hij vertelde me het verhaal van een beroemde match tussen twee boksers in Engeland. Eén gaf forfait voor de match en schreef een brief aan zijn opponent die berucht was. Hij had de trein genomen naar Londen voor de wedstrijd en schreef in zijn brief “You beat me in Leicester…”. Een doordenkertje…

En het gevolg van die angsten die we maken? Uitstelgedrag, Je mist misschien leuke dingen. Je hebt meer stress dan nodig. Je gaat uitdagingen uit de weg. Of juist niet. En natuurlijk het gebruik van alcohol, geneesmiddelen en zelfs drugs. In Belgie zijn we koplopers in het gebruik van anti-depressiva.

Ik sluit hier af met een parabel. Natuurlijk uit de oosterse mythologie. Een samoerai kwam langs een dorp en de bewoners vroegen zijn hulp. In de bergen leefde een verschrikkelijk draak die een schat bewaakte in een grot. Die schat zou natuurlijk wel van pas komen want ze waren arm en de coronasteun was ook al op. Kon hij niet helpen? De samoerai reed de bergen in en zag het machtig beest. Hij had angst maar vermande zich, trok zijn zwaard en stormde er op af. De draak had maar een tikje nodig van zijn staart om de krijger kilometers ver te doen vliegen. De samoerai kwam natuurlijk terug en ze vochten weer. En zo ging dat vele levens voort, want in het oosten hebben ze reïncarnatie! Maar op een dag besefte de samoerai dat hij zijn angst moest opzij zetten en zijn taak volbrengen, de schat naar het dorp brengen. Hij ademde diep in en liep gewoon op de grot af… En wat denk je ? De draak verdween op slag….

In de volgende blog post vertel ik je wat je kan doen om aan je angsten te werken!

Dit is de tweede blog over mijn talk ‘Leven met angst’. De inleiding vind je hier.

Het is interessant om even stil te staan bij de soorten angst die we vandaag het meest ervaren. Toen ik er over nadacht besefte ik dat angst altijd in de toekomst ligt. Misschien de heel, heel nabije toekomst, maar we vrezen altijd iets dat gaat gebeuren, niet iets dat gebeurd is. Een vroegere ervaring kan wel de aanleiding zijn voor onze angst.

We gaan hier geen fobieën behandelen. Als je jammer genoeg last hebt van heel zware angstaanvallen, misschien paniekaanvallen, dan moet je bij een professional te rade gaan. Vraag je huisdokter om een verwijzing. Het gaat hier meer om kleine angsten, die stress en ongemak veroorzaken, maar geen grote paniekaanvallen.

We hebben ook de vage angsten die ons teisteren over geldzaken, job, de toekomst. Dat kwam al meer voor in onze prestatiegerichte maatschappij, maar zeker in een tijd van pandemie.

Er zijn de angsten van het kind. Ik sprak in de inleiding al over de angsten die we van onze ouders ‘erven’, maar er zijn natuurlijk ook gebeurtenissen die angst kunnen geven. Als je als kind geschrokken bent van een ‘grote’ hond, heb je denkelijk nog altijd diezelfde reactie, ook al is die hond nu in verhouding veel kleiner. Daarom kan ik me boos maken als ik mensen zie die kinderen bang maken. Soms doen ze dat om ‘grappig’ te zijn en soms ook om te manipuleren, als opvoedingsmiddel. Zo denk ik nog altijd terug aan het eerste leerjaar van de lagere school. Onze onderwijzer had een vreemd tuig in de klas en als je niet braaf was en je best deed, dan ging hij dat naast je hoofd houden om je hersenen te wissen en werd je naar Brussel gestuurd… Echt gebeurd. No kidding. Tot een moedige medeleerling de uitdaging aanging en er niks gebeurde…. En nee ik heb er geen angst aan aquariumpompen aan overgehouden… Gelukkig maar…

In onze wereld zijn er een paar angsten die heel actueel zijn:

• Hypochondrie. In mijn talk verwees ik al naar ‘Le malade imaginaire’ van Voltaire. Veel mensen lijden vandaag aan angst voor ziektes en beelden zich in dat ze allerlei kwalen hebben. Lopen van één dokter naar het volgende medisch onderzoek…

• FOMO (Fear of missing out). We hebben tegenwoordig zo veel informatiebronnen. Je moet toch al die emails, tweets en Facebook posts lezen om mee te zijn? Stel je voor dat je iets mist! En we moeten ons leven toch zo vol mogelijk proppen om niks te missen… Er zijn zelfs handige bucket lists van alles wat je moet doen voor je het tijdelijke voor het eeuwige wisselt. Ik moest onlangs lachen toen ik over nieuwe maatregelen hoorde voor de corona crisis: kinderen moesten zich beperken tot één hobby. Wat een drama! Ik ben generation X en wij waren al blij met één hobby. Gewoonlijk op onze fiets rondrijden in de buurt. Maar tegenwoordig moet je zaterdagmorgen naar de voetbal en dan de muziekschool en misschien nog wat anders…

• Imposter Syndrome. Een vaak voorkomende angst bij mensen die denken dat ze niet adequaat zijn voor hun job. Ze voeren die wel uit maar voelen zich een bedrieger. Onterecht want een echte bedrieger gaat daar gewoonlijk geen angst over hebben… Maar ze hebben dus angst om ‘ontmaskerd’ te worden. Heeft ook te maken met faalangst en perfectionisme. Een kennis gaf hier 2 jaar geleden een talk over op een technische conferentie, het komt vaak voor in complexe technische beroepen. Je kan de talk van Joep Piscaer onder andere op Youtube terug zien.

• Perfectionisme! Ik dacht altijd dat ik geen perfectionist was. Tot ik twee jaar geleden koos voor loopbaanbegeleiding omdat ik mijn grootste klant verloren was. Rita Raets van “I love my job” prikte gaatjes in dat schild. Als je angst hebt om de reactie van anderen, als je alles altijd te goed wil doen zodat ze niks kunnen zeggen en nog een pak andere angsten… ben je een perfectionist! Marcel Hendrickx schreef hier een boek over “Zeg me dat ik oké ben” en ontwikkelde OCP therapie om hiermee aan de slag te gaan. Aanbevolen!
• Faalangst! Heeft ook te maken met perfectionisme en imposter syndrome.

En dan zijn er al de angsten die ik cultureel noem. Ze worden ons aangepraat door godsdiensten en sektes, sociale media, de overheid en het nieuws, al of niet fake. Veel mensen beseffen niet dat nieuws en sociale media big business is. En je leest dit vooral als je bang gemaakt wordt, dat is een soort fascinatie. Net zoals we vroeger bang waren voor het spookhuis op de kermis, maar toch naar binnen gingen. En er is natuurlijk angst die je aangepraat wordt om macht over je uit te oefenen. Je moet braaf zijn of je komt niet in de hemel… Zelfs het weerbericht heeft om de haverklap een code geel of rood als het wat regent of stormt…

Vele angsten zijn uiteindelijk terug te brengen tot onze angst om niet bij de groep te horen en dus eenzaam te zijn. En de dood.

In de derde blog in deze serie gaan we het hebben over de oorzaak van angst en de gevolgen.